Tại sao
nói đái tháo đường là một bệnh có RLCB nội tiết tố .
Hôn mê đái tháo đường chủ
yếu do nguyên nhân nào gây ra .
I.ĐTĐ
là một rối loạn về cân bằng nội tiết tố là vì:
+
Trước đây người ta cho rằng đái tháo đường là do tổn thương tuỵ đảo
nhưng trên thực tế lâm sàng ở những người bị bệnh này thì không phải bao giờ
cũng là do tổn thương tuỵ đảo
+ Một
số thống kê cho thấy ĐTĐ đơn thuần tương đối ít gặp mà nó hay đi kèm các rối
loạn nội tiết khác và thường thì cứ 1 trường hợp ĐTĐ đơn thuần thì thấy có 2
ĐTĐ có kèm theo ưu năng tuyến giáp, 5 ĐTĐ có kèm theo ưu năng vỏ thượng thận,
20 ĐTĐ có kèm theo ưu năng tuyến yên . Khi mổ xác thấy 25% có tổn thương tuỵ
đảo, 50% thấy tế bào beta tăng tiết còn
25% thì tuỵ đảo hoàn toàn bình thường .
+
Thực tế bệnh sinh đái tháo đường rất phức tạp nhưng chủ yếu do hai
nguyên nhân sau gây nên :
+
Bệnh phát sinh do nguyên nhân tuỵ : do thiếu nguyên liệu tổng hợp
insullin,tổn thương mao mạch tuyến tuỵ ,
nhiễm trùng, nhiễm độc ,u tuỵ …, dẫn tới tụy đảo không sản xuất ra được insulin
dẫn tới sự thiếu hụt về số lượng insulin đó là thiếu insulin tuyệt đối hay còn
gọi là ĐTĐ typ I.
+ Bệnh phát sinh ngoài nguyên nhân từ tụy đó là tế bào beta
hoạt động bình thường đôi khi còn tăng tiết insulin nhưng do nhiều nguyên nhân
ngoài tuỵ gây ra đã hạn chế tác dụng của insulin là cho insulin bị mất tác dụng
đó là thiếu insulin tương đối. Thiếu insulin tương đối có thể là do tăng tiết
hormon làm tăng đường máu chủ yếu là STH, ACTH và glucocorticoid(tăng tương đối
do tác dụng của insulin bị giảm).Bệnh này xảy ra khi tiền yên hay vỏ thượng
thận tăng cường hoạt động hay khi giảm chức năng hoặc cắt bỏ tiền yên thì thấy
triệu chứng đái tháo đường giảm rõ rệt. Bệnh nhân có u vỏ thượng thận hay u tuỷ
thượng thận sau khi cắt bỏ u thì bệnh chấm dứt .
+
Những lý do trên chứng tỏ bệnh đái tháo đường không những là do thiếu
insulin mà còn do tăng tiết hormon có tác dụng đối lập như hoocmon tuyến tiền
yên, vỏ thượng thận và đặc biệt khi chức năng tế bào beta đã giảm sẵn
+ Do
đó có thể quan niêm rằng bệnh đái tháo đường là một bệnh do rối loạn cân bằng
nội tiết tố giữa 2 loại hoocmon có tác dụng ngược nhau.Một có tác dụng hạ đường
máu và một nhóm có tác dụng tăng đường máu.
+ Với
khái niệm này có thể đưa ra phương pháp điều trị thích hợp nhất như cắt bỏ u
tiền yên vỏ hay tuỷ thượng thận , ức chế chức năng của các tuyến nội tiết khác
+
Bệnh đái tháo đường còn do insulin tăng cường phân huỷ dưới tác dụng của
enzym insulinase và kháng thể kháng
insulin có tác dụng trung hoà , kết hợp, phong bế insulin, ở người tiêm insulin
dài ngày thi trong máu nồng độ kháng thể kháng insulin cao nên phải tiêm
insulin nồng độ cao hơn so với bình thường
+ Tóm
lại nguyên nhân gây bệnh đái thoá đường rất phức tạp cho nên cần quan niệm đái
tháo đường là hội chứng chứ không phải là một bệnh .
II.Nguyên
nhân gây hôn mê đái tháo đường
+ Có
rất nhiều nguyên nhân gây nên trạng thái hôn mê trong hội chứng đái tháo đường
nhưng nguyên nhân chủ yếu là do tăng mạnh thể ceton trong máu .
+
Nguyên nhân tăng thể ceton trong máu là do thiếu insulin nên enzym
pyruvatkinase không được hoạt hoá dẫn tới giảm tổng hợp acid pyruvic từ PEP mà acid
pyruvic là nguyên liệu tổng hợp acid
oxaloacetic , mà muối của oxaloacetic là oxaloacetat lại là chất mồi của
AcetylCoA trong vòng Krebs , nên khi giảm insulin thì AcetylCoA không vào được
vòng Krebs dẫn tới giảm sử dụng vòng
Krebs ( chuyển hoá ái khí ) thiếu năng lượng nên cơ thể sẽ tăng chuyển
hoá yếm khí, chuyển hoá yếm khí tạo ít năng lượng nên giảm tổng hợp glucid,
protid và lipid từ AcetylCoA do quá trình tổng hợp cần nhiều năng lượng.
+
AcetylCoA không được sử dụng để tổng hợp không vào được vòng Krebs nên
chuyển sang sử dụng để tổng hợp cholesterol và các thể cetonic gây nhiễm độc tế
bào và ức chế thần kinh gây trạng thái hôn mê, tăng tổng hợp cholesterol trong
máu dẫn tới xơ cứng mạch máu có thể gây nhồi máu cơ tim, viêm thận…
+ Tuy
nhiên trong một số trường hợp thể cetonic trong máu tăng nhiều song vẫn không
phát sinh hôn mê đái tháo đường do đó có những yếu tố khác cũng góp phần gây
nên trạng thái này như :
+
Thiếu insulin đã giảm sử dụng glucose trong tế bào do đó hạn chế năng lượng giải phóng làm
hạn chế chức năng bình thường của mọi cơ quan đặc biệt là vỏ não, mặt khác thì
tế bào não hấp thu oxy cùng với glucose nên khi giảm hấp thu glucose thì não
thiếu oxy làm giảm hoạt động góp phần tạo
trạng thái hôn mê
+
Ngoài ra thì khi cơ thể mất nước mất muối hay rối loạn cân bằng điện
giải cũng là yếu tố đáng kể gây hôn mê trong đái tháo đường .
